१ परिभाषा:
सहकारी संस्था सयुक्त स्वामित्व तथा प्रजातान्त्रिक रुपमा नियन्त्रित व्यवसाय
माफ्त आफ्ना साझा आर्थिक,सामाजिक र सांस्कृतिक आवश्यकता तथा आकांक्षहरु
पदपूर्ति गर्न स्वेच्छिक रुपमा एकजुट हुने ब्यक्तिहरुको स्वायत्त संगठन हो ।

२ मूल्य:
सहकारी संस्थाहरु स्वावलम्बन,स्व–उत्तरदायी,प्रजातान्त्रिक,समानता, न्याय
र ऐक्यबद्धता मूल्यरुपमा आधारित छन् । आफ्ना संस्थापकहरुको परम्परामा सहकारी
संस्थाका सदस्यहरुले इमान्दारिता,खुलापन,सामाजिक दायित्व र अरुको चासो राख्ने
नैतिक मूल्यहरुमा विश्वास राख्छन् ।

३ सिद्धान्त:
सहकारी सिद्धान्तहरु सहकारी संस्थाहरुद्धारा आफ्ना मूल्यहरुलाई उतार्ने
मार्गदर्शनहरु हुन् ।

क) पहिलो सिद्धान्त: स्वेच्छिक तथा खुला सदस्यता

सहकारी संस्थाहरु स्वेच्छिक सगंठन हुन् । यी सस्थाहरुबाट प्राप्तहुने सेवा उपयोग गर्न 
सक्ने र दस्यताको जिम्मेवारी बहन गर्नसक्ने सबै व्यक्तिहरुको लागि सदस्यता खुल्ला 
रहन्छ । यी संस्थाहरुमा प्रवाह गर्ने सेवा उपयोग गर्न सक्ने र सदस्यताको जिम्मेवारी 
बहन गर्न सक्ने सबै व्यक्तिहरुको लागि सदस्यता खुल्ला रहन्छ । यी संस्थाहरुमा लिङ्ग, 
सामाजिक, जातीय,राजनैतिक वा धार्मिक भेदभाव रहदैन ।

ख) दास्रो सिद्धान्त: सदस्यहरुद्धारा प्रजातान्त्रिक नियन्त्रण

सहकारी संस्थाहरु आफ्ना सदस्यद्धारा नियन्त्रित प्रजातान्त्रिक संगठन हुन् । यी संस्थाका
सदस्यहरु आफ्नो सस्थाको नीति तय गर्न र निर्णय गर्नमा सक्रियरुपमा सहभागी बन्छन् ।
निर्वाचित प्रतिनिधिको रुपमा सेवा गर्ने महिला तथा पुरुषहरु आफ्ना संस्थाका सदस्यहरु
प्रति उत्तरदायी हुन्छन् । प्रारम्भिक संस्थाहरुमा एक व्यक्ति एक मतको आधारमा सदस्यहरुको
समान मताधिकार हुन्छ भने अँय तहका सहकारी संस्थाहरु पनि प्रजातान्त्रिक आधारमा गठन
गरिन्छ ।

ग) तेस्रो सिद्धान्त: सदस्यहरुको आर्थिक सहभागीता

सहकारी संस्थाका सदस्यहरु आफ्नो संस्थाको पूँजीमा न्यायिक रुपमा सहभागी हुन्छन् 
र यस पूजी माथि नियन्त्रण राख्छन् । कम्तिमा खास गरी यस पूँजीको केही भाग सहकारी 
संस्थाको साझा सम्पत्ति हुन्छ । यस संस्थामा बचत नाफा भएमा सदस्यहरुले आफ्नो
सदस्यताको लागि चुक्ता गरेको शेयर पूँजीमा सिमित बचत फिर्ता पाउँछन् । यी
सदस्यहरुले निम्न केहि वा सबै उद्देश्य प्राप्तिका लागि बचत रकम छुट्टयाउँछन् ।
१) आफ्नो संस्थाको बिकास गर्न ।
२) कम्तीमा अभिभाज्य हुने गरी जगेडा कोष खडा गर्न ।
३) संस्थासग आफ्नो कारोबारको अनुपातमा सदस्यहरुलाई लाभ पु–याउन र
४) सदस्यहरुद्धारा स्वीकृत अन्य कार्यहरुमा सघाउन ।

घ) चौथो सिद्धान्त: स्वायत्तता र स्वतन्त्रता

सहकारी संस्थाहरु आफ्ना सदस्यहरुद्धारा नियन्त्रित स्वायत्त तथा स्वापलम्बी 
संगठनहरु हुन् । यी सदस्यहरुले वाह्य स्रोतबाट पूजी संकलन गर्न सरकार लगायत
अन्य संगठनहरुसग सम्झौता गर्दा यी संस्थाहरु आफ्ना सदस्यहरुद्धारा 
प्रजातान्त्रिक नियन्त्रण तथा आफ्ना स्वायत्तता कायम राख्न सक्ने शर्तमा 
विश्वस्त हुनुपर्छ ।

ङ) पाँचौ सिद्धान्त: शिक्षा, तालीम र सूचना

सहकारी संस्थाहरुले आफ्नो बिकासमा प्रभावकारी रुपमा योगदान दिन सकोस् भनी 
आफ्ना साधारण सदस्य,निर्वाचित प्रतिनिधि, व्यवस्थापक र अन्य कर्मचारीहरुलाई
शिक्षा तथा तालिम उपलब्ध गराउछन् । यी संस्थाहरुले सहकारीताको प्रकृति तथा
लाभवारे सामान्य जनता खास गरेर लरुण पुस्ता र वैचारिक अगुवाहरुलाई सुसूचित
गर्छन् ।

च) छैठौ सिद्धान्त: सहकारी संस्थाहरुकाबीच सहयोग

सहकारी संस्थाहरुले अति प्रभावकारी रुपमा आफ्ना सदस्यहरुलाई सेवा पु–याई
स्थानीय, राष्ट्रिय, क्षेत्रीय र अन्तराष्ट्रिय संरचनाहरुमा सहभागी भएर
सहकारी आन्दोलनलाई सुदुढ गर्छन् ।

छ) सातौ सिद्धान्त: समूदायप्रति चासो

सहकारी संस्थाहरुले आफुहरुद्धारा निर्धारीत नीतिको आधारमा आफ्ना सदस्यहरुको 
दिगो बिकासका लागि कार्य गर्छन् ।